“een prototype mobiele waterfilter voor alle oppervlaktewater in de stad”
“een rondtrekkend paviljoen om regenwater op te vangen”
“water "à la carte" zuiveren volgens verschillende noden van gebruik”
Proper Water Paviljoen (2012-13)
Regen valt bij bakken uit de lucht, en toch maken we er maar zelden gebruik van.
Hoog tijd dus om dit water op te vangen vooraleer het in de riolen verdwijnt en uit te testen hoe het een waardige plaats kan ver/heroveren in de stad.
Als deel van het project EauPropre|ProperWater, bouwen we een houten constructie die makkelijk is op te bouwen en weer af te breken: een waterpaviljoen voor gebruik in de publieke ruimte van de stad.
Met haar trechterdak vangt het paviljoen regenwater op en met een low-tech filtersysteem zuiveren we het water volgens de verschillende noden van gebruik.
De grote uitdaging: kunnen we de stadsregens drinkbaar maken ?
Het paviljoen zelf is een plaats voor ontmoeting, debat en uitwisseling...
...een beetje zoals een waterput in oude dorpen of steden de plaats was bij uitstek om nieuwtjes te horen of meedelingen te doen. Zulke plaatsen brengen uiteenlopende meningen met elkaar in confrontatie en creëren ruimte voor debat wat cruciaal is voor de democratie in onze steden.
ProperWater| EauPropre wil linken creëren tussen burgerinitiatieven en politici, ingenieurs en creatieve geesten, gespecialiseerde en industriële arbeid door acties, ontmoetingen en debatten te organiseren over onze 5 vragen, volgens 3 assen:
1. een gepast en gedecentraliseerd beheer van water waarin burgers zich kunnen terugvinden
2. recht op water, toegang tot water
3. nieuwe beroepen rond water.
VAN GRONDWATER NAAR REGENWATER
Na de experimenten rond PUM-pit heroriënteren we het project. Onzichtbaar water bovenhalen is kostelijk, dus waarom dan niet makkelijker bereikbaar maar vervuild water, van car-wash tot kanaal, opnieuw bruikbaar maken? De klemtoon verschuift van het oppompen van grondwater naar het aanzuigen van alle mogelijke oppervlaktewater in de stad. Het waterpunt zou op die manier ook een mobiel waterzuiveringsstation kunnen worden.
Het idee dat alle regenplassen, zeepsop, fontein- of rioolwater in een mobiel en zelfgemaakt zuiveringsstation drinkbaar gemaakt zou kunnen worden, werd vrijwel onmiddellijk weggelachen door de “specialisten”. Onze rêverie opende wel de verbeelding en bracht ons tot het iets haalbaardere plan om met regenwater aan de slag gaan.
Vanaf mei 2012 was de tijd rijp om opnieuw naar buiten te komen. Een globale projectnaam bracht het hele water-thema samen onder één noemer, EauPropre | ProperWater, en de machine of de constructie waaraan al zo lang was gesleuteld, werd uiteindelijk een rondtrekkend houten paviljoen met een trechter-dak om regenwater op te vangen. Met een handpomp kon ieder die het opgevangen regenwater wilde gebruiken het door een kolom stuwen waarin een reeks rudimentaire filters huisden.
PROPERWATERPAVILJOEN
Het Paviljoen dat als deel van het project EauPropre | ProperWater werd gebouwd heeft tot nu toe twee etappes afgelegd
- Etappe 1, Eggevoort Friche, zomer 2012
- Etappe 2, Eggevoort Friche, zomer 2013
Aan het Paviljoen zijn debatten georganiseerd, zijn netwerken rond stad en water samengebracht, is er tijdens een publieke werf geëxperimenteerd, zijn er pogingen ondernomen om waterfilters de fabriceren en werd de drinkbaarheid van het gefilterd water in het oog gehouden. Het Paviljoen deed dienst als plaats voor ontmoeting, bewustmaking en debat, als experimenteer-object rond regenwater-opvang en -filtratie, als publiek waterpunt.
We konden er verschillende thema’s aankaarten, van techniek en wetenschap, over geschiedenis, politiek en beheer tot stedenbouw en publieke ruimte.
→ 16 juni tot 8 juli 2012 - eerste reeks ontmoelingen - Eggevoort-Friche, Brussel
→ 25 september 2012 - presentatie van het Paviljoen op het eerste Salon van de Sociale Inschakelingseconomie - Les Ateliers des Tanneurs, Brussel
→ 3 mei tot 15 juni 2013 - Eggevoort-Friche, Brussel
→ toekomstige installaties in Brussel worden collectief besproken met het hele “waternetwerk” van initiatieven en organisaties – alle voorstellen zijn welkom
PAVILJOEN 1.0
De wateropvang-tent of regen-oogster bouwden we in 2012 tijdens een drie weken durende publieke werf in de watertuin van de Eggevoort Friche.
Daarnaast testten we een filtersysteem om het regenwater op een zo natuurlijk mogelijke manier te zuiveren, zonder chemicaliën of spitstechnologie. We stelden ons de vraag of we de regen zelfs niet zouden kunnen drinken. Ingenieur Damien Smets en chemicus Antoine Pacco hielpen een handje. Samen met hen maakten we een filterkolom met zand, actieve kool en een UV lamp.
Tussen 16 juni en 8 juli 2012 vonden onder het Paviljoen tal van activiteiten plaats die het thema “water in de stad” toonden, in vraag stelden of uittestten. Alfabetiserings-klassen, huiswerkschooltjes, speelpleinwerkingen kwamen op ontdekking, er vonden debatten plaats rond het recht op (gratis) toegang tot water en café fil’eaus rond internationale solidariteit en geschiedenis. Naast info-momenten waarop bouw-advies werd gegeven kon er in ateliers ook getimmerd, getekend en gebrouwen worden. Daktuinders, filter-specialisten en stadstuinmannen, tenslotte, kwamen er hun kennis delen. [zie ook in archief]
PAVILJOEN 2.0
In april 2013 werd de werf afgerond en functioneerde het paviljoen helemaal autonoom als publieke installatie voor de stad. Een vernieuwd filtersysteem was getest en goed bevonden, en kon het water à la carte zuiveren volgens de verschillende noden van gebruik. In ruil voor een beetje energie kon iedereen water krijgen in het Paviljoen –zolang er regenwater in voorraad was natuurlijk.
Vanaf 3 mei tot in de zomer van 2013 stond het ProperWaterPaviljoen opnieuw opgesteld op de Eggevoort Friche in Brussel. De betrokkenheid van zo veel mensen tijdens de vorig publieke werf maakte dat we het hen op z’n minst verschuldigd waren om tent en filters in volle glorie terug te brengen naar hun plek van oorsprong. Er ontstonden synergieën met stadsfestivals als TokTocKnock (KVS), Matongé-Europa (Verbindingsbureau Brussel-Europa), het Biodiversiteitsparcours (Museum voor Natuurwetenschappen en EGEB). Samen met collectieven als PUM en Do-it-Yourself organiseerden we ateliers en het Paviljoen kreeg bezoek van universiteitsstudenten, cultuurbeleidscoördinatoren en lokale transitie-groepen om te praten over de zin en onzin van regenwater-opvang, waterzuivering en water in de stad.
De keuze van de pomp
Nadat het project PUM-pit was overgegaan in EauPropre | ProperWater, speelde de pomp een minder centrale rol in ons verhaal en gingen we op zoek naar eenvoudigere modellen.
In versies 1.0 en 2.0 van het Paviljoen, konden we twee types uitproberen. De eerste was een semi-rotatieve handpomp in gietijzer die een aardig debiet leverde. Het nadeel ervan was dat ze na het eerste jaar binnenin en ook aan de buitenkant was beginnen roesten. Dat verontrustte ons uiteraard. Wat zou de impact zijn van roest op de kwaliteit van ons gefilterd water? We gingen te rade bij Brulabo, partnerlabo van het project en kwaliteitsbewaker van ons gefilterd water. Hun antwoord luidde:
“Roest is altijd te vermijden, omwille van evidente technische redenen. Over de gezondheidsrisico’s is het niet eenvoudig uitspraken te doen, gezien er veel afhangt van het soort metaal dat gecorrodeerd is. Ijzer en koper zijn niet toxisch. Nikkel, chroom, lood... zijn dat wel. Het probleem van regenwater is dat het corrosief is, gezien het helemaal geen kalk bevat. Zoals reeds gesuggereerd zou het probleem gecorrigeerd kunnen worden door een weinig kalk (Ca(OH)2) toe te voegen en zo een pH te bekomen van >7,5.”
Voor alle zekerheid besloten we toch maar op zoek te gaan naar een andere pomp. Daarmee konden we meteen ook tegemoet komen aan de nieuwe vereiste om beide handen vrij te houden tijdens het pompen zodat het makkelijker zou zijn de TAP tegen de fles te drukken om ze te vullen. We kozen dus voor een voetpomp die we vonden tussen de scheepvaartmaterialen. Zo’n pompmodel werkt uitstekend in een systeem waarbij geen tegendruk speelt. Maar eens er water door ultrafijne filtermembranen gestuwd moet worden, zoals in ons Paviljoen 2.0, bleek de pomp niet erg performant. De kleine poriën van de membranen creëren een weerstand en een tegendruk die de pomp deed blokkeren.
Daardoor kwam het dat het Paviljoen 2.0 water verdeelde aan een zeer bescheiden debiet, wat dan weer het voordeel gaf dat de persoon die aan het pompen is, de tijd heeft om af te wegen hoe kostbaar gefilterd water wel is, en hoe spaarzaam we ermee moeten omspringen.
WAAROM?
Van nature vraagt water om zorgvuldig beheer, omdat het enerzijds SCHAARS is, en anderzijds zeer TECHNISCH.
→ schaars want er is nu eenmaal niet zoveel water beschikbaar, en wat er is, blijkt vaak vervuild;
→ technisch omdat er zeer doorgedreven kennis van chemie en engineering nodig is om water te beheren en het geschikt maken voor menselijke consumptie.
Het feit dat het vaak on-transparante overheden of op winst georiënteerde bedrijven zijn die over deze expertise beschikken, vormen een gevaar voor het universele recht op water, of voor het behoud van water als gemeen goed.
Wij zijn er van overtuigd dat zuivering, beheer, gebruik en hergebruik van water enkel duurzaam kunnen zijn als ze ingeschreven worden in netwerken die gekenmerkt worden door nabijheid en solidariteit.
WIE?
City Mine(d) nam het initiatief voor het project.
Voor de creatie van het paviljoen is er samengewerkt met ingenieur-architect Kathleen Mertens. Het filtermeubel is een ontwerp van architect Chris Rossaert . De schrijnwerkerij van de Mission Locale van Vorst met Jacques Lechat, Juan Vandeput en de PTP-arbeiders nam de houten constructie voor haar rekening. Danny Vandeput leverde het laswerk. Armando Matteo, met zijn veertig jaar werf-ervaring in de Europawijk, was onmisbaar voor de stabiliteit van het geheel.
Brulabo voerde metingen en analyses uit en testte of het water voldeed aan de kwaliteitsnormen.
Kadanja zorgde voor panelen, schema’s en signalisatie.
Het filteren van regenwater is gelukt mede dankzij de wijsheden die Josef Orszagh verspreidt via zijn eautarcie-website, de technische inzichten van Gerrit van KilianWater, de nuchtere praktijkervaring van Michel Bieswal van de Compagnons Dépanneurs, het regenwater uit de opvangtank van de jardins des Arts, en de atelierruimte die we bij Cyclo onder water mochten laten lopen.
Eau Propre | Proper Water
by City Mine(d)
is licensed under a
Creative Commons
Attribution-NonCommercial-ShareAlike 2.0 Belgium License